Ryszard
Na Forum:
Relacje w toku - 20
Galerie - 33
W Rupieciarni:
Do poprawienia - 20
 - 9
|
W dziale Forum -„Kalendarz Modelarski” moją uwagę zwrócił piękny model samolotu Fokker D.VII „2” reklamujący międzynarodowy konkurs modeli redukcyjnych na Litwie.
Samolot ten był jednym z kilku tego typu na wyposażeniu Lotnictwa Wojskowego Litwy (Oro Laivynas - Flota Powietrzna) uczestniczących w walkach z polskimi wojskami a później z wojskami Litwy Środkowej w 1920 r.
Litewski Fokker D.VII „2” brał udział w potyczce powietrznej z Breguetem XIV Eskadry Lotnictwa Litwy Środkowej.
6 listopada 1920 r. o godzinie 11.40 z lotniska Porubanek pod Lwowem wystartował Albatros C.XV (nr. 23.3) z kpt.pil. Wacławem Iwaszkiewiczem i ppor.obs. Zenonem Romanowskim.
  
Albatros C.XV 23.3 w malowaniu polskich Wojsk Lotniczych
i jego załoga:
 
kpt.pil. W.Iwaszkiewicz i ppor.obs. Z.Romanowski
Dziesięć minut później w powietrze wzbiły się cztery Breguety XIV :
- nr. 10.44 z załogą - kpt.pil. Teofil Dziama i ppor.obs. Michał Blaicher
- nr. 10.40 z ppor.pil. Tadeuszem Halewskim i ppor.obs. Janem Makowieckim
- nr. 10.36 z plut.pil. Ryszardem Bartelem i ppor.obs. Lucjuszem Moszczeńskim
- nr. 10.14 z sierż.pil. Janem Poteciem i pchor.obs.(?) Wajchtem
 
Breguety XIV na lotnisku polowym Barszczówka pod Białymstokiem, wrzesień 1920 r. Z końcem października weszły w skład Eskadry Lotniczej Litwy Środkowej.
Na drugim planie Bre. nr. 10.44 (jeden z biorących udział we wspomnianym locie) oraz niektórzy lotnicy w nim uczestniczący (od lewej) : drugi - sierż.pil. J. Poteć, czwarty – kpt.pil. T. Dziama, piąty – ppor.pil. T. Halewski, ósmy – ppor.obs. M. Blaicher, dziesiąty – ppor.obs. J. Makowiecki
Celem było zbombardowanie dworca kolejowego w Kownie oraz pobliskiego lotniska Paniemunie (lit. Panemune) jak również rozpoznanie dróg i linii kolejowej na trasie Wilno – Kowno.
Po kilkunastu minutach lotu z powodu awarii silników eskadrę opuściły dwie maszyny - wpierw Bre. 10.36 pilotowany przez plut. Bartla a krótko po nim Bre. 10.44 kpt. Dziamy. Samoloty po zwrocie obrały kurs na Lwów.
Widząc to, za nimi podążył również sierż. Poteć na Bre.10.14.
Pozostały czwarty Breguet 10.40 ppor. Halewskiego samotnie kontynuował lot.
ppor.pil. T.Halewski
Załoga nigdzie nie widziała Albatrosa kpt. Iwaszkiewicza i po ponad godzinie nie ostrzeliwany z ziemi Breguet dotarł nad Kowno.
Krążąc nad miastem obs. Makowiecki zrzucił pierwsze dwie bomby na dworzec kolejowy, kolejne trzy na hangar Zepellina.
 
Hangar Zeppelina na lotnisku Paniemunie i Zeppelin LZ 86 krótko po wzlocie - 1916 r.
Dwie eksplodowały blisko ściany, trzecia trafiła - jak się później okazało - w przedział silnikowy hangaru.
Po zrzucie bomb samolot zniżył lot i z wysokości około 50 metrów ostrzelano z kaemów stojące na lotnisku samoloty litewskie oraz grupę lotników z drugiej strony hangaru. Ostrzał jednak był niecelny.
Po nabraniu wysokości, gdy wykonywał następny krąg z zamiarem zrzutu piątej bomby na dworzec, zauważono trzy zbliżające się samoloty. Pilot sądził, że są to Breguety eskadry, które powróciły. Gdy jeden z nich ostrzelał Bregueta okazało się, że były to dwa Fokkery D.VII i jeden LVG C.VI noszące litewskie znaki.
Fokker D.VII „2”
LVG C.VI
Wg relacji ppor. Halewskiego jeden z Fokkerów lecący niżej na wysokości około 800 m ponownie otworzył ogień.
Halewski zanurkował i ostrzelał go kilkoma krótkimi seriami. Nieprzyjacielski samolot zniżył lot i zniknął z pola widzenia. Tymczasem LVG lecący z prawej strony prowadził ciągły ostrzał, jednakże pociski górowały a zaledwie kilka okazało się celnymi dziurawiąc skrzydła. Obserwator Makowiecki oddał w kierunku LVG kilka serii a także dwukrotnie z kaemu pilota ostrzelał go ppor. Halewski.
Drugi Fokker lecąc z tyłu w odległości około 50 m ostrzeliwał Bregueta, jednakże niecelnie.
Jeden z atakujących Fokkerów oznaczony nr.„2” pilotował ltn. Juris Dobkevicius a na LVG lecieli ltn. Voldemaras Senbergas i ltn. Antanas Stasaitis.
por.pil. J. Dobkevicius
 
por.pil. V. Senbergas i por.pil. A.Stasaitis
Odznaka pilota lotnictwa Litwy
Nieprzyjacielskie samoloty wciąż ponawiały ataki i w tej sytuacji osamotniony ppor. Halewski powziął decyzję o ucieczce.
Zwiększył prędkość starając się oderwać od prześladowców.
Przez 20 minut kontynuował lot widząc w lusterku goniące go samoloty.
Dopiero teraz dostrzegł w oddali Albatrosa kpt. Iwaszkiewicza, który leciał również w kierunku Wilna.
W pewnym momencie lecący za nim samolot oddał krótką serię z jednego tylko kaemu co wskazywałoby na zacięcie się drugiego. Breguet natychmiast wykonał zwrot , podążył za nieprzyjacielem i gdy znalazł się za jego ogonem pilot ostrzelał go kilkoma seriami.
Gdy płatowiec znalazł się nad miejscowością Koszedary samoloty litewskie odleciały.
Po udanym o godzinie 14 lądowaniu na lotnisku Porubanek dokonano oględzin samolotu i stwierdzono liczne przestrzeliny w dolnym prawym skrzydle.
Kwadrans później wylądował Albatros. Lot przyniósł rozpoznanie trasy Wilno-Kowno-Wilno. Jego załoga nie widziała zmagań Bregueta i tym samym nie wzięła udziału w boju.
W dostępnych źródłach istnieją pewne rozbieżności odnośnie daty, ilości samolotów i nazwisk pilotów powyższego zdarzenia.
Pisze się, że Bregueta atakowały dwa nie trzy litewskie samoloty, że w nierozstrzygniętej walce uczestniczył porucznik L. Moszczeński a nie ppor.pil. T.Halewski, brak wzmianki o Albatrosie .
Litewska strona internetowa (dotyczy historii samolotu Fokker D.VII „2”) podaje, że pierwszy lot bojowy Fokkera „2” i walka miała miejsce 6 października (!) kiedy lotnisko kowieńskie zostało zaatakowane przez dwa polskie samoloty. Por. J.Dobkevicius wystartował by je przechwycić ale polskie samoloty zawróciły nim zdążył się do nich zbliżyć. Jeden z samolotów w pośpiesznej ucieczce zrzucił wszystkie bomby bez usunięcia bezpieczników (?).
Data 6 października jest błędna, gdyż dopiero 28 października do Wilna doleciało pięć Breguetów z 16 EW i dotarł rzut kołowy.
W Wilnie kpt.pil. T.Dziama zameldował się u gen. L.Żeligowskiego oddając pod rozkazy generała eskadrę. Szachownice zostały przemalowane, personel podpisał deklaracje, że pochodzi z Wileńszczyzny i 16 EW otrzymała oficjalna nazwę – Eskadra Wojsk Lotniczych Litwy Środkowej.
Do tego dnia aktywność w powietrzu przejawiało wyłącznie lotnictwo litewskie -dokonywało rozpoznania i atakowało oddziały wojskowe Litwy Środkowej. Przybycie eskadry było odpowiedzią na jego działalność.
Artystyczną wizję powietrznego boju przedstawił znany malarz Jarosław Wróbel.
Na obrazie jest jednak kilka nieścisłości.
Widzimy ostrzeliwanego LVG, który ciągnie za sobą smugę dymu, poniżej w oddali lecącego Fokkera. Żadne źródła nie podają by LVG (lub Fokker(y) został uszkodzony czy wręcz zniszczony.
Dookoła kadłuba LVG namalowano biały pas, gdy tymczasem były tylko białe pola na bocznych powierzchniach.
Znaki rozpoznawcze Litewskiego Lotnictwa Wojskowego (Litwa Kowieńska)
Malowano je w dwóch wariantach – wcześniejszym (pierwszym) i późniejszym (drugim).
I wariant (lata 1919-1920 )
Romb (diament) w narodowych barwach (żółty, zielony, czerwony) na białym tle. Późnej wpisany był w niego uproszczony w formie herb Wielkiego Księstwa Litewskiego – Pogoń (lit. Vytis – pościg, pogoń).
Rozbity Halberstadt, 1920 r. – romb bez Pogoni
  
Pogoń – uproszczona i w pełnej wersji
LVG C.VI
 
Halberstadt CL.IV (1919 r.) i LVG C.VI (1919 r.)
LVG C.VI (1920 r.)
II wariant (1920 – 1921)
Romby z Pogonią zastąpiono krzyżem lotaryńskim (herb króla Władysława II Jagiełły) początkowo wpisanym w czerwoną tarczę herbową na białym polu a później białym krzyżem bez- lub w czarnej obwódce malowanym bezpośrednio na poszyciu lub białym polu.
 
Fokker D.VII (1920 r.)
 
i na zdj. z 1921 r.
Trudno jednoznacznie określić od kiedy wszystkie samoloty malowano w drugim wariancie . Na zdjęciach z okresu 1919 – 1921 widoczne są obie wersje w różnych wariantach.
Jeśli chodzi o Bregueta to brak jest białego pasa na dolnej powierzchni prawego statecznika a na sterze kierunku powinna być odwrotna kolejność pasów – pierwszy czerwony (nie biały) a drugi biały (nie czerwony).
Znaki rozpoznawcze Eskadry Lotnictwa Litwy Środkowej
Kolejność malowania pasów na sterze kierunku (czerwony – biały)
Bre XIVA2 nr. 30.36 (Wilno grudzień 1920 r.)
Alb C.XV (nr. 23.3) i Bre XIV nr. 30.36 - samolot pilotuje plut.pil. R.Bartel
Malowanie dolnych powierzchni statecznika i skrzydeł
Bre o nr. NN (10.44 ?) – samolot pilotuje kpt.pil. T.Dziama
Na dolnych powierzchniach szachownice zostały zamalowane - na lewym skrzydle na czerwono (karmazynowo) z dodanym białym otokiem a na prawym na biało z czerwonym otokiem.
Końcówki powierzchni statecznika poziomego pomalowano na biało (prawy) i czerwono (lewy).
Można założyć, że schemat malowania dolnych powierzchni oparty był na rozmieszczeniu pól biało czerwonej szachownicy.
Brak jest jakichkolwiek archiwalnych zdjęć czy też opisów, które pozwoliłyby na określenie sposobu malowania znaków na górnych powierzchniach skrzydeł i stateczników (i czy w ogóle stateczniki były malowane).
Domniemywać można, że jeśli takowe były to powielono układ oparty na polach szachownicy – czyli kwadraty malowane były odwrotnie do tych na dolnych powierzchniach.
Przypuszczalne malowanie górnych powierzchni skrzydeł
Brak malowania końcówek statecznika (lewy – czerwony, prawy – biały).
Jeszcze jeden (niepełny) przykład malowania oznaczeń EL Litwy Środkowej
Breguet XIVA2 nr. 10.71, 16 EW – Kraków, marzec 1921 r.
Płatowiec otrzymał oznaczenie Litwy Środkowej w CWL i miał znaleźć się na wyposażeniu eskadry.
Wysłany z Warszawy nie dotarł do Wilna gdyż 30 listopada 1920 r. wszedł w życie układ o zawieszeniu broni pomiędzy Litwą Kowieńską a Litwą Środkową.
W Krakowie w miejsce kwadratów namalowano szachownice, pozostawiając jednak pasy na sterze kierunku. Namalowano je w odwrotnej kolejności niż te ze znanych zdjęć oryginalnych.
Zainteresowanym historią konfliktu i działań lotniczych polecam tematyczne publikacje:
  
|
regulamin forum
grafika i linki w postach
